Reklam sahəsində işləyən, bu və ya dolayi yolla bu sahədən çörək yeyən, karyera quran, ideyalarını satan və s. kimi çox adam tanıyıram. Bu sahədə çox illik təcrübələrimə əsaslanıb biraz analiz etmək etmək istəyirəm. Hazır reklam məhsulunun istehlakçılarına təqdim edənə qədər bir çox prosesdən keçir və burada mənim qeyd etmək istədiyim bu addımlarda hansının daha əlverişli, daha risksiz və daha gəlirlisini tapmaqdır.
İş prosesi çox vaxt və düzgün qurulduqları təqdirdə ilk başlanğıcda marketoloqların əlindən keçir demeyə gücümüz çatar. Bundan öncəki addım hazırki yazının mövzusu deyil. Hər hansı kampanya və ya aksiyanın hazırlanması ehtiyacı duyulandan sonra marketoloqlar iş başına keçir və bir “brand activation” hazırlayır. Əlbəttə ki, bütün activationlar mütləq productiondan keçməlidir deyə bir qayda yoxdur lakin təcrübə onu göstərir ki, istehsalsız keçinmək olmur. IKEA belə öz kampanyalarında az da olsa print`dən və ya başqa yollardan istifadə edir.
Burada istehsal dedikdə nəzərdə tutduqlarımı aşağıdakı kimi qruplaşdırıram:
- Mətbəələr
- İndoorçular
- Outdoorçular
- Promosyonçular
- Productionçular (Burada söhbət video çəkiliş team`lərindən gedir)
- Software texnik qruplar
- Statistik analizçilər, digital qruplar və reklam paylayanlar
Creative agentlik və ya marketoloqlar (!?) tərəfindən reklam konsepti hazırlandıqda sonra əlbəttə ki, ilk başda reklam kampanyasının vizuallarının hazırlanması prosesi baş verməlidir. Bu addımdan öncə qeyd etmək istədiyim məqam odur ki, mənim fikrimcə creative ideyanın hazırlanmasının uyğun şirkətlərə outsource olunması daha məqsədə uyğundur. Bunun səbəbi odur ki, ilk öncə marketloqlar həm burada idarəedici orqana çevrilir və nəzarəti əlinə alır, həm vizual konseptin stili hər dəfə yeni şirkətlərlə işlədikdə fərqli olmağın üstünlüyünü daşıyır, və həm də işin keyfiyyətinin daha fərqli olunması təmin olunur. Əslində bunun əksini UĞURLA edən şirkətlər də vardır. Məsələn İDEAL parfumery and cosmetics`də marketing departamentinin rəhbəri olan dostum Rafiq Hunaltayın etdiyi təcrübə (əgər yanılmıramsa) buna şamil edilə bilər.
Production mərhələsi daha məşəqqətli keçir və çox vaxt arxa planda qalır. Məsələn adi flyer`in əmələ gəlməsi üçün keçilən yol, həmin müəssisənin əməkdaşlarının əziyyəti baha biçilməzdir. Bura biz outdoor və indoor istesalçı şirkətləri də aid edə bilərik. Bu sahədə çalışanların çox vaxt ideya ve ya dizayn eskizləri hazır gəldikləri üçün etdikləri ilə “övünə” bilmirlər. Bu sahə iştirakçılar bir az inkişaf etdikdən sonra çox zaman reklam agency olmaq yönümdə addımlar atmaq istəyirlər, lakin bu addımların çoxu yanlıç olduqları üçün fiyaskloyla nəticələnir. Bu balıqçının gəmi istehsal etmə istəyinə bənzəyir. Uzaqdan xoş gələn qaval səsi ilə düzgün qurula bilməyən Agency uğrunda atılan addımlal maksimum halda, bir mətbəəçinin, promosyon və ya outdoor kimi qollara sahib olması ilə nəticələnir. Lakin bu təbəqədə qalmış şirkətlər ümumi götürsək müştərilər tərəfindən real creative və ya advertising agency ilə səhv salınır, hansı ki, uğursuz, keyfiyyətsiz işlərlə nəticələnir. Fikrimcə bir istehsal sahəsində olan reklam sahəsi iştirakçının ən uğurlu fəaliyyəti uzununa şirkət inkişafına şərait yaratmaqdır. Bu modellərdən əlbəətə ki, Azərbaycanda mövcuddur.
İdeya, fikir, əqli və ya sənət işləri ilə məşqul olan şirkət burada daha avantajlı sayılırlar. Təbii ki, bunun üçün müəyyən bacarıqlara yiyə olmaq lazımdır. Hər hansı bir soft şirkətinin müştərisi üçün yaratdığı sayt, marketing araşdırması və vizalları ilə müşaiət olunduqda gözəl nəticələr verir. Və ya dar profildə çalışan bir “story board” çəkilişi xidməti göstərən bir şirkət xəyal etsək (Azərbaycanda belə dar profildə çalışan şirkət yoxdur. Freelance istedadlı gənclər var hansı ki, 2012-ci ilin sonunda bir çox bankın illustrasiyalarını eyni adamlara çəkdiriblər(!?) ) bu bir müddət dayanıqlı olduqdan sonra, inkişaf tempində keyfiyyətin artamasına, öz komandasının yaranmasına və dəsti-xətt sahibi olmasına gətirir.
Öncə sadaladığım əqli sahə iştirakçıların bəxti, yuxarıda göstərdiyim 7-ci bənddəkilərdən daha çox gətirib. Çünki bir halda ki, öz məhsulun olmayan reklam yerini satmağa çalışırsansa, öz məhsulun olmayan informasiya mənbə statistikalarını hesablayırsansa və s. bu zaman kiçik bazar daxilində hər zaman riskin daha çoxdur. Başqa sözlə desək mənbələrin birinin fiyaskosunda həmin işin davamlılığından söhbət gedə bilməz.
Əqli sahələrlərdəki iştirakçılarımızı da iki qrupa ayırıram.”Creative SHAMANS Bureau” kimi işinin ustalarının və adlarını çəkmək istəmədiyim ustaların işlərini bənzədənlərini. Burada ən əsas dayaq nöqtəsi, idarəçi, müdir, təsisçi, başçı hər kim olursa olsun bu işdən 100% anlamalı, işinin ustası olmalıdır. Əgər bir idarəçi creative agency`dirsə və bu işin dayaq nöqtələrini görmək üçün outsource edirsə mənim təcrübəm bu iş prinsipinin anormal olduğunu söyləyir.
Xülasə olaraq reklam sahəsində əlbəttə ki, xidmət göstərən istehsal sahəsindəkilərə nisbətən daha əlverişli nöqtədə dayandıqları bəllidir. Lakin burada xaotik bir qrup var ki, istehsal sahəsində olduqları halda xidmət sahəsinə və ya əksinə can atmağa çalışırlar. Əlbəttə ki, böyümək istəməyən şirkət məğlubiyyətə məhkumdur, lakin iş prinsipi xidmət sahəsi iştirakçılarından başladığı üçün bu xaotik böyümə istəyinin xidmətdən istehsala doğru inkişafı daha məqsədə uyğun və təcrübədə uğurli olur.
OXUNUB:4360
